ΑΡΘΡΑ

Ο Γρηγόρης Σολωμός ασχολήθηκε με τα πεδία της ιατρικής, της φυσικής, της ιστορίας, της φιλοσοφίας, της πολιτικής, της υγείας και της κοινωνικής ασφάλισης, ευρισκόμενος σε διαρκή πνευματική κίνηση για την αναζήτηση της δημιουργικής γνώσης, της επιστημονικής τεκμηρίωσης και της παραγωγικής σύνθεσης.

Published: May 30 Posted Under: Υγεία

Ομιλία στην ημερίδα «Οργανισμού Πρόληψης ατυχημάτων Ελλάδος»

ΕΡΓΑΤΙΚΟ ΑΤΥΧΗΜΑ

 

Εργατικό ατύχημα είναι η βλαπτική επί του εργαζομένου αιφνίδια επίδραση εξωτερικού παράγοντα που συνέβη κατά την διάρκεια της εργασίας και εξ αιτίας αυτής.

Τα εργατικά ατυχήματα αποτελούν ΠΑΓΚΟΣΜΙΟ ΚΟΙΝΩΝΙΚΟ ΠΡΟΒΛΗΜΑ.

Από τα στοιχεία του ΔΓΕ έχουμε ένα νεκρό κάθε 20 δευτερόλεπτα (στην Ευρωπαϊκή Ένωση).

Στη χώρα μας συμβαίνουν χιλιάδες εργατικών ατυχημάτων:

  • μερικά από τα οποία είναι θανατηφόρα,
  • άλλα προκαλούν μόνιμη αναπηρία,
  • και τα περισσότερα προσωρινή ανικανότητα που κυμαίνεται από μερικές ημέρες μέχρι αρκετούς μήνες

Στην Ελλάδα έχουμε ένα νεκρό κάθε 3ημέρες.

Βασική πηγή στοιχείων για το εργατικό ατύχημα είναι το Ι.Κ.Α.

Στην Ελλάδα το 1992 σημειώθηκαν 25.063 εργατικά ατυχήματα, δηλαδή ποσοστό επί των άμεσα ασφαλισμένων 1,4%. Αν δούμε την εξέλιξη του ποσοστού των ατυχημάτων, τα τελευταία χρόνια, παρατηρούμε μία συνεχή μείωση από το 2,4% το 1983, στο 1,4% το 1992. Το γεγονός αυτό είναι παρήγορο και δείχνει ότι τα μέτρα για την υγιεινή και την ασφάλεια, που άρχισαν να εφαρμόζονται την τελευταία 15ετία σιγά σιγά αποδίδουν.
Η κοινωνική διάσταση του εργατικού ατυχήματος έλκει τις ρίζες της από τη δημιουργία της Κοινωνικής Ασφάλισης.
Η ανάγκη του κεφαλαίου να μειώσει την νοσηρότητα των εργαζόμενων φρόντισε να κάνει προσιτή την ιατρική φροντίδα και παράλληλα να πάρει και μέτρα πρόληψης των ατυχημάτων με στόχο τη διατήρηση ενός υγιούς εργατικού δυναμικού και την αύξηση της παραγωγής.
Η άμεση σχέση μεταξύ υγείας και εργασίας έγινε αντιληπτή από την εκδήλωση των πρώτων εργατικών ατυχημάτων που πολλαπλασιάστηκαν με την ανάπτυξη της βιομηχανικής παραγωγής. Η διαπίστωση αυτή οδήγησε στη δημιουργία των πρώτων θεσμών στη Γερμανία το 1880 για αποζημίωση των ατυχημάτων. Αργότερα ακολουθούν τα πλέον συστηματικά μέτρα για την πρόληψη των ατυχημάτων και αναγνωρίζονται οι επαγγελματικές παθήσεις. Έτσι καθιερώνεται το 1936 στη Γαλλία ο γιατρός εργασίας και προσδιορίζονται οι οριακές τιμές έκθεσης διαφόρων παραγόντων του εργασιακού περιβάλλοντος.

Το πλέον όμως σημαντικό στοιχείο που προσδιορίζει σαν κοινωνική αξία ξεχωριστής σημασίας την υγεία και την ακεραιότητα των εργαζόμενων είναι η μεταβολή που συντελέσθηκε μετά τον Β΄ Παγκόσμιο Πόλεμο στον τρόπο οργάνωσης της εργασίας.

Ο Άνθρωπος του Taylor

Η προπολεμική και η αμέσως μετά τον πόλεμο βιομηχανική οργάνωση διακατέχονται από τις αντιλήψεις της επιστημονικής οργάνωσης της εργασίας του Taylor, που σημαίνει οργάνωση της εργασίας κατά τρόπο που να έχει την μεγαλύτερη απόδοση. Σύμφωνα μ’ αυτή την αντίληψη βασικό κίνητρο του εργαζόμενου για βελτίωση των αποδοχών του ήταν η αύξηση της απόδοσής του.

Έτσι οι εργαζόμενοι:

  • μέσα από τους αυστηρούς ρυθμούς της παραγωγής,
  • την άκαμπτη ιεραρχία,
  • την επαναληπτικότητα των κινήσεών τους,
  • τις πολλαπλές μεταξύ των διακρίσεις,
  • το κυνήγι των πριμ, γνωρίζουν την αλλοτρίωση της εργασίας και της προσωπικότητάς των σ’ όλη της την έκταση

Οι αντιλήψεις όμως αυτές, μέσα σε μία αναπτυσσόμενη βιομηχανική κοινωνία με την παράλληλη αμέλεια λήψης μέτρων για την πρόληψη του εργατικού ατυχήματος (γιατί, κάτι τέτοιο θα στοιχίζει στον εργοδότη) είχαν σαν συνέπεια την αύξηση των εργατικών ατυχημάτων με συνακόλουθη επίπτωση την μείωση του υγιούς εργατικού δυναμικού και την απώλεια πεπειραμένων εργατικών χεριών από την παραγωγή.

Αποτέλεσμα: Η κρίση του συστήματος της επιστημονικής οργάνωσης της εργασίας.

Έτσι τα τελευταία 30 χρόνια, οδηγηθήκαμε στην καθιέρωση νέων σχημάτων οργάνωσης της εργασίας, που τοποθετούν τον άνθρωπο στο κέντρο του ενδιαφέροντος και της προσοχής.

Η εργασία αναγνωρίζει στο άτομο το δικαίωμα:

  • της ασφάλειάς του,
  • της έκφρασής του,
  • της ανάπτυξης των ικανοτήτων του,
  • της εξασφάλισης των φυσιολογικών του αναγκών,
  • της ικανοποίησης των κοινωνικών του σχέσεων     

Δηλαδή τον οικονομικό άνθρωπο του Taylor διαδέχεται ο κοινωνικός άνθρωπος των νέων σχημάτων εργασίας,

  • που βασίζονται στη συμμετοχή του εργαζόμενου σε κάθε διαδικασία της δουλειάς του,
  • που αποτελούν πηγή ικανοποίησης των βιοποριστικών του αναγκών,
  • και οδηγούν στην κοινωνική και πνευματική ολοκλήρωση του κάθε εργαζόμενου

Επομένως, έχουμε έναν κοινωνικό άνθρωπο με κοινωνικές σχέσεις εργασίας και κοινωνικές υποχρεώσεις προς τον εργαζόμενο για την αποτροπή του εργατικού ατυχήματος.

Σαν κοινωνικά αίτια του εργατικού ατυχήματος σημειώνω:

  1. Τις αντιλήψεις που επικρατούν στη δεδομένη κοινωνία ως προς την αξία και το νόημα της υγείας και της ασφάλειας του εργαζόμενου
  2. Την φροντίδα, που δείχνει η κοινωνία και η πολιτεία:
  • να θεσμοθετήσει μέτρα πρόληψης του ατυχήματος,
  • να ενδιαφερθεί για την εφαρμογή των νόμων που στοχεύουν στην προστασία των εργαζόμενων (έλεγχος της επιθεώρησης εργασίας),
  • να προωθήσει την ενημέρωση προς την πλευρά των εργαζομένων για τη σημασία των μέτρων,
  • να συνεργασθεί με τους συνδικαλιστικούς φορείς για τη συστράτευση όλων σε μια προσπάθεια απόληψης των ανθυγιεινών συνθηκών δουλειάς και των παγίδων που βρίσκεται κάθε στιγμή ο εργαζόμενος και όχι να εξαντλούν κάθε τους δραστηριότητα στην εξασφάλιση του βαρέως και ανθυγιεινού επιδόματος,
  • να υλοποιήσει τον θεσμό του γιατρού εργασίας, του τεχνικού ασφαλείας και των Επιτροπών υγείας και ασφάλισης σε κάθε επιχείρηση,
  • να ενισχύσει τις ειδικότητες κοινωνικής ιατρικής και γιατρού εργασίας, με παράλληλη κατάρτιση και εκπαίδευση των τεχνικών ασφαλείας,
  • να υιοθετήσει τη σοβαρά συζητούμενη πρόταση αύξησης του εργοδοτικού ασφαλίστρου σε επιχειρήσεις με συχνά εργατικά ατυχήματα
  1. Την ανυπαρξία μέτρων προστασίας των εργαζόμενων και την παντελή αγνόηση του κοινωνικού ρόλου της σύγχρονης επιχείρησης, από πλευράς εργοδότη.

Στο κατώφλι του 21ου αιώνα, σε μία νέα κοινωνία και με μία νέα δυναμική ιδεών και προκλήσεων, ο σύγχρονος manager οφείλει να οργανώσει και να διαμορφώσει νέες στρατηγικές που σαν κεντρικό στόχο θα έχουν τον άνθρωπο. Τον περιβάλλοντα χώρο και την υγεία του.

Είναι σίγουρο ότι όσοι δεν ανταποκριθούν έγκαιρα στα μηνύματα αυτά, θα βρεθούν εκτός εποχής και εκτός των συγκλονιστικών γεγονότων που θα εξελιχθούν τόσο στον ελληνικό όσο και στο διεθνή επιχειρηματικό χώρο.

Με κύριο μήνυμα λοιπόν την επιστροφή στην πραγματική αξία της ζωής και τον άνθρωπο, οι σημερινοί και αυριανοί manager πρέπει να αναθεωρήσουν απόψεις και στρατηγικές και να αναπτύξουν τον κοινωνικό ρόλο και αποστολή των επιχειρήσεων με έμφαση στην προστασία της υγείας των εργαζομένων και τη λήψη αυστηρών μέτρων για την πρόληψη των εργατικών ατυχημάτων.

Την κοινωνική διάσταση ατυχήματος του εργατικού ατυχήματος συμπληρώνουν οι διάφορες επιπτώσεις του ανάμεσα στις οποίες, οι σπουδαιότερες είναι οι κοινωνικές:

  • ο ανθρώπινος πόνος,
  • τα ψυχολογικά προβλήματα (συναισθήματα κατάθλιψης λόγω βλάβης της υγείας των, την αναστάτωση στην ατομική, οικογενειακή και κοινωνική ζωή και της υποβάθμισης της ποιότητας της ζωής των).
  • η οικονομική ζημιά του θύματος (έξοδα θεραπείας και αποκατάστασης κ.λπ.),
  • οι χαμένες εργατοώρες άλλων εργαζομένων,
  • η ζημιά σε μηχανήματα, υλικά και εγκαταστάσεις,
  • η καθυστέρηση της παραγωγής (μείωση αποδοτικότητας, ενδεχόμενη δυσφήμηση και διατάραξη της εργατικής ειρήνης στη μονάδα),
  • η ζημιά στην επιχείρηση και το κοινωνικό σύνολο από τη δημιουργία κακού ψυχολογικού κλίματος (ανασφάλειας, δυσθυμίας και απαισιοδοξίας),
  • η μείωση απόδοσής του και η ενδεχόμενη ανάγκη αλλαγής θέσης,
  • οι συνέπειες στην οικογένεια σε περίπτωση θανάτου (χήρα, ορφανά κ.λπ.),
  • η βάσανος της αναπηρίας,
  • το κόστος των εργατικών ατυχημάτων

Συμπεράσματα:

Τα εργατικά ατυχήματα προκαλούν

  • κοινωνικά προβλήματα
  • οικονομικές απώλειες

Γι’ αυτό η πρόληψή των είναι ΚΟΙΝΩΝΙΚΗ ΑΝΑΓΚΗ.

Ως προς τις οικονομικές συνέπειες αυτές είναι δύσκολο ή αδύνατον να ποσοτικοποιηθούν, ενώ είναι πολύ σημαντικές από πλευράς κόστους:

  • για το κοινωνικό σύνολο,
  • τους ασφαλιστικούς οργανισμούς,
  • τους ίδιους τους εργαζόμενους,
  • την εργοδοσία

Δυστυχώς για τη χώρα μας η μελέτη του κόστους των εργατικών ατυχημάτων και των συνεπειών τους δε ανήκει στα πρώτα μελήματα των αρμοδίων, σε όποια πλευρά του κοινωνικού καμβά και αν βρίσκονται αυτά.

Και όμως μια τέτοια συνεχής και συστηματική μελέτη θα ήταν ζωτικής σημασίας για τον περιορισμό της σπατάλης:

  • των ανθρώπινων και
  • των οικονομικών πόρων της κοινωνίας μας με στόχο την πλέον παραγωγική χρησιμοποίησή τους.

Η αγωγή υγείας λοιπόν είναι η εκπαιδευτική διαδικασία, που αποσκοπεί στην διαμόρφωση προτύπων συμπεριφοράς ή την τροποποίηση κάθε βλαπτικής για την υγεία συνήθειας, με στόχο πάντοτε την προαγωγή της σωματικής, ψυχικής, πνευματικής και κοινωνικής ευεξίας και τη δημιουργία ενός υγιεινού τρόπου ζωής και ανθρώπινου κοινωνικού και φυσικού περιβάλλοντος.

Η αγωγή υγείας ενδιαφέρεται για όλες τις κοινωνικές ομάδες, αλλά λαμπρόν για την ανάπτυξή της θεωρείται κατ’ εξοχήν ο νεανικός πληθυσμός. Σημαντικό δε ρόλο στην προώθησή της διαδραματίζουν οι εκπαιδευτικοί και οι εργαζόμενοι στο χώρο της υγείας και μάλιστα στην πρωτοβάθμια περίθαλψη, σαν οι πλέον αποτελεσματικοί διαμορφωτές της κοινής γνώμης. Στην όλη την προσπάθεια σημαντικός είναι ο ρόλος των μαζικών μέσων ενημέρωσης και της κοινότητας.

Γρηγόρης Σολωμός, Ομιλία στην ημερίδα "Οργανισμού Πρόληψης ατυχημάτων Ελλάδος" και της Σχολής Επαγγελμάτων Υγείας και Πρόνοιας ΤΕΙ Πάτρας, 24.09.1999 

ΠΡΟΗΓΟΥΜΕΝΟ ΑΡΘΡΟ   -   ΕΠΟΜΕΝΟ ΑΡΘΡΟ